ნაირფერი პიტირიაზი, ასევე ცნობილი როგორც მრავალფერი ლიქენი, კანის გავრცელებული სოკოვანი ინფექციაა, რომელიც გამოწვეულია საფუარა სოკოს სახეობით, სახელად Malassezia. ეს სოკო ჩვეულებრივ ბინადრობს ადამიანის კანზე, თუმცა გარკვეულ პირობებში, როგორიცაა ცხელი და ნოტიო კლიმატი, ჭარბი ოფლიანობა, ცხიმიანი კანი, დასუსტებული იმუნური სისტემა ან ჰორმონალური ცვლილებები, მან შეიძლება გამოიწვიოს ინფექცია. დაავადება ხასიათდება კანზე პატარა, სხვადასხვა ფერის (უფრო ღია ან მუქი, ვიდრე გარშემო მყოფი კანი), ქერცლიანი ლაქების გაჩენით, რომლებიც შეიძლება გაიზარდოს და გაერთიანდეს. ნაირფერი პიტირიაზი, როგორც წესი, არ არის გადამდები, თუმცა მისმა გამოვლინებამ შესაძლოა შეაწუხოს პაციენტი კოსმეტიკური თვალსაზრისით. ეპიდემიოლოგია ნაირფერი პიტირიაზი გვხვდება მთელ მსოფლიოში, მაგრამ უფრო ხშირია ცხელ და ნოტიო კლიმატის მქონე რეგიონებში. დაავადება უფრო ხშირად გვხვდება მოზარდებსა და ახალგაზრდებში, განსაკუთრებით 15-დან 24 წლამდე ასაკის ადამიანებში, თუმცა ის შეიძლება განვითარდეს ნებისმიერ ასაკში. მამაკაცები ოდნავ უფრო ხშირად ავადდებიან, ვიდრე ქალები. გამომწვევი მიზეზები და რისკ-ფაქტორები ნაირფერი პიტირიაზის ძირითადი გამომწვევია Malassezia-ს გვარის საფუარა სოკოები, განსაკუთრებით Malassezia globosa, Malassezia furfur და Malassezia sympodialis. ეს სოკოები ბუნებრივად ბინადრობენ ადამიანის კანზე და, როგორც წესი, არ იწვევენ პრობლემებს. თუმცა, გარკვეულმა ფაქტორებმა შეიძლება ხელი შეუწყონ მათ ჭარბ ზრდას და გამოიწვიონ ინფექცია. ძირითადი რისკ-ფაქტორები მოიცავს: ცხელი და ნოტიო კლიმატი: მაღალი ტემპერატურა და ტენიანობა ხელს უწყობს სოკოების ზრდას. ჭარბი ოფლიანობა: გადაჭარბებულმა ოფლიანობამ შესაძლოა შექმნას სოკოს ზრდისთვის ხელსაყრელი გარემო. ცხიმიანი კანი: ცხიმიანი კანის მქონე ადამიანებს უფრო მეტი რისკი აქვთ ინფექციის განვითარების, რადგან სოკოები იყენებენ კანის ცხიმს საკვებად. დასუსტებული იმუნური სისტემა: ადამიანები, რომლებსაც აქვთ იმუნოდეფიციტი, როგორიცაა აივ-ინფიცირებულები, ორგანოგადანერგილი პაციენტები ან ის პაციენტები, რომლებიც იღებენ იმუნოსუპრესანტებს, უფრო მგრძნობიარენი არიან სოკოვანი ინფექციების მიმართ. ჰორმონალური ცვლილებები: ჰორმონალურმა ცვლილებებმა, მაგალითად, ორსულობის ან კონტრაცეპტივების მიღების დროს, შეიძლება გავლენა მოახდინოს კანის ცხიმიანობაზე და ხელი შეუწყოს სოკოს ზრდას. არასათანადო ჰიგიენა: კანის არასაკმარისი გაწმენდამ შეიძლება გაზარდოს სოკოს ზრდის რისკი. გენეტიკური მიდრეკილება: ზოგიერთი ადამიანი შეიძლება იყოს გენეტიკურად მიდრეკილი ამ ინფექციის განვითარებისკენ. სიმპტომები ნაირფერი პიტირიაზის ძირითადი სიმპტომებია კანზე პატარა, სხვადასხვა ფერის ლაქების გაჩენა. დაავადებისათვის დამახასიათებელია შემდეგი სიმპტომები: ლაქები: კანზე ჩნდება მცირე ზომის, მომრგვალო ან ოვალური ფორმის ლაქები. ლაქები შეიძლება იყოს: ჰიპოპიგმენტური: უფრო ღია ფერის, ვიდრე გარშემო მყოფი კანი (თეთრი, ღია ვარდისფერი ან მოყავისფრო). ჰიპერპიგმენტური: უფრო მუქი ფერის, ვიდრე გარშემო მყოფი კანი (მუქი ყავისფერი ან მოწითალო). ერითემატოზური: წითელი ან მოვარდისფრო. ქერცლიანობა: ლაქებს ზედაპირზე ახასიათებს მსუბუქი ქერცლიანობა, რომელიც ხშირად უფრო თვალსაჩინოა ლაქების მოფხანის შემდეგ. ლოკალიზაცია: ლაქები ყველაზე ხშირად გვხვდება ტანზე (მკერდზე, ზურგზე, მხრებზე), კისერზე და მკლავების ზედა ნაწილში, მაგრამ ასევე შეიძლება გაჩნდეს სახეზე, იღლიებში და სასქესო ორგანოების მიდამოში. ქავილი: ზოგჯერ ლაქებმა შეიძლება გამოიწვიოს მსუბუქი ქავილი, განსაკუთრებით ოფლიანობის დროს. სეზონურობა: სიმპტომები ხშირად უარესდება ზაფხულში და ცხელ ამინდში, ხოლო ზამთარში შეიძლება ნაკლებად შესამჩნევი იყოს. დიაგნოსტიკა ნაირფერი პიტირიაზის დიაგნოზი, როგორც წესი, მარტივია და დგინდება კანის ვიზუალური დათვალიერებით. ექიმმა შეიძლება გამოიყენოს შემდეგი მეთოდები: კანის ვიზუალური შემოწმება: დერმატოლოგი ან ექიმი ათვალიერებს ლაქებს და ადგენს დიაგნოზს მათი დამახასიათებელი ფერის, ფორმისა და ქერცლიანობის მიხედვით. ვუდის ნათურის გამოყენება: ვუდის ნათურის ქვეშ დათვალიერებისას ნაირფერი პიტირიაზის ლაქები ოქროსფერ-ყვითელ ან სპილოს ძვლისფრად ანათებს, რაც განპირობებულია Malassezia-ს მიერ წარმოქმნილი ნივთიერებებით. კანის სკრაპინგი: ლაქების ზედაპირიდან იღებენ მცირე რაოდენობის ქერცლს და ათავსებენ მიკროსკოპში. მიკროსკოპის ქვეშ მოჩანს სოკოს ჰიფები და სპორები, რაც ადასტურებს დიაგნოზს. დიფერენციალური დიაგნოზი: მნიშვნელოვანია ნაირფერი პიტირიაზის სხვა კანის დაავადებებისგან გამიჯვნა, როგორიცაა ვიტილიგო, პიტირიაზ როზეა და სხვა სოკოვანი ინფექციები. მკურნალობა ნაირფერი პიტირიაზის მკურნალობა მიზნად ისახავს სოკოს ზრდის კონტროლს და კანის ფერის ნორმალიზებას. მკურნალობის მეთოდი დამოკიდებულია დაავადების სიმძიმესა და პაციენტის ინდივიდუალურ მახასიათებლებზე. მკურნალობა, როგორც წესი, ეფექტურია, თუმცა რეციდივები ხშირია, განსაკუთრებით თბილ და ნოტიო კლიმატში. მკურნალობის მეთოდები მოიცავს: ადგილობრივი სოკოს საწინააღმდეგო საშუალებები: სოკოს საწინააღმდეგო კრემები და ლოსიონები: ადგილობრივი ანტიფუნგალური საშუალებები, როგორიცაა კეტოკონაზოლი (Ketoconazole), მიკონაზოლი (Miconazole), კლოტრიმაზოლი (Clotrimazole) და ტერბინაფინი (Terbinafine), გამოიყენება დაზიანებულ კანზე დღეში ერთხელ ან ორჯერ, 2-4 კვირის განმავლობაში. სოკოს საწინააღმდეგო შამპუნები: შამპუნები, რომლებიც შეიცავს სელენის სულფიდს (Selenium sulfide) ან კეტოკონაზოლს (Ketoconazole), გამოიყენება სხეულზე და თავის კანზე, ტოვებენ 5-10 წუთის განმავლობაში და შემდეგ ჩამოიბანენ. მკურნალობა ტარდება კვირაში რამდენჯერმე. თუთიის პირითიონის შემცველი საშუალებები: თუთიის პირითიონის შემცველი შამპუნები და საპნები ასევე ეფექტურია ნაირფერი პიტირიაზის სამკურნალოდ. პერორალური სოკოს საწინააღმდეგო პრეპარატები: პერორალური ანტიფუნგალური საშუალებები: მძიმე შემთხვევებში ან ადგილობრივი მკურნალობის არაეფექტურობისას ექიმმა შეიძლება დანიშნოს პერორალური მედიკამენტები, როგორიცაა იტრაკონაზოლი (Itraconazole), ფლუკონაზოლი (Fluconazole) ან ტერბინაფინი (Terbinafine). ეს პრეპარატები მიიღება ექიმის დანიშნულებით, მკაცრად განსაზღვრული დოზითა და ხანგრძლივობით. პერორალური მედიკამენტები გამოიყენება შეზღუდული დროის განმავლობაში, რადგან მათ შეუძლიათ გამოიწვიონ გვერდითი მოვლენები. სხვა მეთოდები: კანის ექსფოლიაცია: კანის აქერცვლის ხელშემწყობი საშუალებების, მაგალითად, სალიცილის მჟავას შემცველი ლოსიონების გამოყენება, ხელს უწყობს სოკოს მოცილებას და კანის ფერის გაუმჯობესებას. მზის სხივებისგან დაცვა: მზის სხივებმა შეიძლება გააუარესოს ლაქების ხილვადობა, ამიტომ რეკომენდებულია მზისგან დამცავი საშუალებების გამოყენება და მზეზე ხანგრძლივი ზემოქმედების თავიდან აცილება. მკურნალობის რეკომენდაციები: მკურნალობა უნდა დაიწყოს ექიმის კონსულტაციის შემდეგ. მკურნალობის პროცესი უნდა იყოს სრულყოფილი და რეგულარული, რათა მიღწეული იყოს საუკეთესო შედეგი. ადგილობრივი პრეპარატები გამოიყენება დაზიანებულ კანზე, ექიმის დანიშნულების მიხედვით. პერორალური პრეპარატები მიიღება ექიმის მიერ დანიშნული დოზითა და ხანგრძლივობით. მკურნალობის პროცესში შესაძლოა საჭირო გახდეს რამდენიმე მეთოდის კომბინაცია. სოკოს საწინააღმდეგო შამპუნები გამოიყენება სხეულზე და თავის კანზე, როგორც პროფილაქტიკური ღონისძიება. პრევენცია ნაირფერი პიტირიაზის პრევენცია გულისხმობს რისკ-ფაქტორების კონტროლს და ჰიგიენის წესების დაცვას: კანის სისუფთავე: რეგულარულად დაიბანეთ კანი რბილი საპნით და წყლით, განსაკუთრებით ოფლიანობის შემდეგ. სოკოს საწინააღმდეგო შამპუნების გამოყენება: რეგულარულად გამოიყენეთ სოკოს საწინააღმდეგო შამპუნები (სელენის სულფიდის ან კეტოკონაზოლის შემცველი) პროფილაქტიკისთვის, განსაკუთრებით იმ ადამიანებისთვის, რომლებსაც აქვთ რეციდივის ტენდენცია. მშრალი კანის შენარჩუნება: აუცილებელია, კანის კარგად გაშრობა დაბანის შემდეგ, რათა თავიდან იქნას აცილებული სოკოს ზრდისთვის ხელსაყრელი გარემო. თავისუფალი ტანსაცმლის ტარება: თავიდან აიცილეთ მჭიდრო და სინთეტიკური ტანსაცმლის ტარება, რომელიც ხელს უწყობს ოფლიანობას. სათანადო ჰიგიენის დაცვა: გამოიყენეთ პირადი პირსახოცი და თეთრეული. მზისგან დაცვა: თავიდან აიცილეთ მზეზე ხანგრძლივი ზემოქმედება და გამოიყენეთ მზისგან დამცავი საშუალებები. გართულებები ნაირფერი პიტირიაზი, როგორც წესი, არ იწვევს სერიოზულ გართულებებს. თუმცა, ზოგჯერ შესაძლოა განვითარდეს: კანის ფერის ცვლილება: ლაქები შეიძლება გაგრძელდეს მკურნალობის შემდეგაც და დროთა განმავლობაში გაუფერულდეს. ქავილი: ქავილი შეიძლება იყოს შემაწუხებელი და გამოიწვიოს გაღიზიანება. რეციდივები: ნაირფერი პიტირიაზი ხშირად რეციდირებს, განსაკუთრებით ცხელ და ნოტიო კლიმატში. დასკვნა ნაირფერი პიტირიაზი არის გავრცელებული, არაგადამდები კანის სოკოვანი ინფექცია, რომელიც ხასიათდება კანზე სხვადასხვა ფერის ლაქების გაჩენით. დაავადება გამოწვეულია საფუარა სოკოს, Malassezia-ს სახეობებით. მიუხედავად იმისა, რომ დაავადება არ არის საშიში, მას შეუძლია გამოიწვიოს კოსმეტიკური დისკომფორტი. დროული დიაგნოსტიკა და მკურნალობა ხელს უწყობს სიმპტომების კონტროლს და დაავადების რეციდივის თავიდან აცილებას. პრევენციული ზომების დაცვა მნიშვნელოვანია დაავადების გავრცელების პრევენციისთვის. თუ თქვენ გაქვთ ნაირფერი პიტირიაზის სიმპტომები, მიმართეთ ექიმს კონსულტაციისთვის და შესაბამისი მკურნალობისთვის.