სებორეული კერატოზი, რომელსაც ზოგჯერ სებორეულ მეჭეჭებსაც უწოდებენ, არის კანის გავრცელებული, კეთილთვისებიანი (არასიმსივნური) წარმონაქმნი. იგი ჩვეულებრივ გვხვდება მოზრდილებში და ხანდაზმულებში, თუმცა შესაძლოა ახალგაზრდებშიც გამოჩნდეს. სებორეული კერატოზი ხშირად ვითარდება მრავლობითად და ზოგჯერ შეიძლება შეცდომით ჩაითვალოს კანის სხვა დაავადებებში, როგორიცაა მეჭეჭები ან მელანომა. მნიშვნელოვანია, რომ სებორეული კერატოზი არ არის გადამდები და არ ასოცირდება კანის კიბოს განვითარების რისკთან, თუმცა მნიშვნელოვანია მისი გარჩევა კანის სხვა დაზიანებებისგან, რათა გამოირიცხოს ავთვისებიანი სიმსივნე. ეპიდემიოლოგია სებორეული კერატოზი არის კანის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული დაზიანება. ის უფრო ხშირია ხანდაზმულებში, 50 წელს გადაცილებულ პირებში, თუმცა შეიძლება ნებისმიერ ასაკში განვითარდეს, მათ შორის ახალგაზრდებში. დაავადება თანაბრად გავრცელებულია როგორც მამაკაცებში, ისე ქალებში. გამომწვევი მიზეზები და რისკ-ფაქტორები სებორეული კერატოზის ზუსტი გამომწვევი მიზეზი უცნობია. თუმცა, არსებობს რამდენიმე ფაქტორი, რომელიც შესაძლოა როლს თამაშობდეს მის განვითარებაში: გენეტიკური წინასწარგანწყობა: არსებობს მტკიცებულება, რომ სებორეული კერატოზი შეიძლება იყოს მემკვიდრეობითი და ოჯახებში ხშირად ვლინდება. ასაკი: სებორეული კერატოზი უფრო ხშირია ხანდაზმულებში, რაც მიუთითებს ასაკთან დაკავშირებულ ცვლილებებზე კანში. მზის სხივების ზემოქმედება: მიუხედავად იმისა, რომ სებორეული კერატოზი არ არის გამოწვეული მზის სხივების ზემოქმედებით, ის უფრო ხშირად ჩნდება იმ ადგილებში, რომლებიც ხშირად ექვემდებარება მზის სხივებს. ჰორმონალური ცვლილებები: ზოგიერთი კვლევა მიუთითებს ჰორმონალური ცვლილებების შესაძლო როლზე დაავადების განვითარებაში. კანის დაზიანება: კანის მცირე დაზიანებამ ან გაღიზიანებამ შესაძლოა ხელი შეუწყოს სებორეული კერატოზის განვითარებას. სიმპტომები სებორეული კერატოზის სიმპტომები შეიძლება განსხვავდებოდეს ზომით, ფერით და ფორმით. ძირითადი სიმპტომებია: გარეგნობა: სებორეული კერატოზი წარმოადგენს კანზე ამობურცულ, ხორცისფერ, ყავისფერ ან შავ წარმონაქმნს. ის ხშირად გამოიყურება თითქოს "მიკრულია " კანზე. ზომა: წარმონაქმნების ზომა შეიძლება იყოს ძალიან მცირე, რამდენიმე მილიმეტრიდან რამდენიმე სანტიმეტრამდე. ფორმა: ფორმა შეიძლება იყოს ოვალური, მრგვალი ან არარეგულარული. ზედაპირი შესაძლოა იყოს გლუვი ან უსწორმასწორო. ფერი: ფერი შეიძლება მერყეობდეს ღია ხორციფერიდან მუქ ყავისფერამდე ან შავამდე. ლოკალიზაცია: სებორეული კერატოზი შეიძლება გაჩნდეს სხეულის ნებისმიერ ადგილას, თუმცა უფრო ხშირია სახეზე, თავზე, კისერზე, მკერდზე და ზურგზე. ქავილი: ზოგჯერ წარმონაქმნები შეიძლება იყოს ქავილი ან გაღიზიანებული. მრავლობითობა: ხშირად სებორეული კერატოზი ჩნდება მრავლობითად, განსაკუთრებით ხანდაზმულებში. დიაგნოსტიკა სებორეული კერატოზის დიაგნოზი ძირითადად ისმება კანის ვიზუალური შემოწმების საფუძველზე. ექიმი აფასებს დაზიანების გარეგნობას, ზომას, ფორმასა და ფერს. დერმატოსკოპია, სპეციალური გამადიდებელი მოწყობილობის გამოყენება, შესაძლოა დაეხმაროს ექიმს უფრო ზუსტი დიაგნოზის დასმაში. იშვიათ შემთხვევებში, როდესაც არსებობს ეჭვი სხვა სახის კანის დაავადებაზე, შესაძლოა საჭირო გახდეს კანის ბიოფსია. ბიოფსიის დროს იღებენ კანის მცირე ნიმუშს და აგზავნიან ლაბორატორიაში მიკროსკოპული გამოკვლევისთვის. ეს კეთდება ავთვისებიანი წარმონაქმნების გამოსარიცხად. მკურნალობა სებორეული კერატოზი არის კეთილთვისებიანი დაზიანება და მკურნალობა ყოველთვის არ არის აუცილებელი. თუმცა, თუ წარმონაქმნი იწვევს დისკომფორტს, ქავილს ან ესთეტიკურ პრობლემებს, შესაძლებელია მისი მოცილება. მკურნალობის მეთოდის არჩევა დამოკიდებულია წარმონაქმნის ზომაზე, რაოდენობაზე, ადგილმდებარეობასა და პაციენტის ინდივიდუალურ მახასიათებლებზე. მკურნალობის ძირითადი მეთოდებია: კრიოთერაპია (გაყინვა): ამ მეთოდის დროს იყენებენ თხევად აზოტს წარმონაქმნის გასაყინად. დაბალი ტემპერატურის ზემოქმედების შედეგად დაზიანებული ქსოვილი ნადგურდება და ცოტა ხნის შემდეგ ცვივა. ეს არის სწრაფი და ეფექტური მეთოდი, თუმცა შესაძლოა გამოიწვიოს კანის დროებითი გაუფერულება. კურეტაჟი და ელექტროდესიკაცია: კურეტაჟის დროს, სპეციალური ინსტრუმენტის (კურეტის) გამოყენებით წარმონაქმნი კანის ზედაპირიდან მოიშორება. შემდეგ ელექტროდესიკაციით (ელექტრული დენის გამოყენებით) ხდება დამუშავებული უბნის შეხორცება და სისხლდენის პრევენცია. ეს მეთოდი ეფექტურია მცირე ზომის წარმონაქმნების მოსაცილებლად. ლაზერული თერაპია: ლაზერის გამოყენებით ხდება დაზიანებული უჯრედების დაშლა. ეს მეთოდი შეიძლება იყოს ეფექტური მრავლობითი დაზიანებების მოსაცილებლად, განსაკუთრებით სახის მიდამოში. ქირურგიული მოკვეთა (ამოკვეთა): წარმონაქმნის ქირურგიული ამოკვეთა გამოიყენება უფრო დიდი ზომის ან საეჭვო გარეგნობის წარმონაქმნების მოსაცილებლად. პროცედურა ხორციელდება ადგილობრივი ანესთეზიის ქვეშ და შესაძლოა დატოვოს მცირე ნაწიბური. ქიმიური პილინგი: ზოგიერთ შემთხვევაში, ქიმიური პილინგი, სალიცილის მჟავას ან გლიკოლის მჟავას გამოყენებით, შეიძლება დაეხმაროს სებორეული კერატოზის გამოვლინების შემცირებას. ადგილობრივი მედიკამენტები: არსებობს ადგილობრივი კრემები, რომლებიც შეიცავს მჟავებს ან სხვა ინგრედიენტებს, რომლებსაც შეუძლიათ დაეხმარონ წარმონაქმნების ზომისა და გამოვლინების შემცირებაში, თუმცა მათი ეფექტურობა შეიძლება იყოს შეზღუდული. პრევენცია სებორეული კერატოზის პრევენციის კონკრეტული მეთოდები არ არსებობს, რადგან მისი განვითარების ზუსტი მიზეზი უცნობია. თუმცა, არსებობს რამდენიმე რეკომენდაცია, რომელთა დაცვაც შეიძლება სასარგებლო იყოს: მზისგან დამცავი საშუალებების გამოყენება: მზისგან დამცავი კრემის რეგულარული გამოყენება დაგეხმარებათ კანის დაცვაში მზის მავნე ზემოქმედებისგან, თუმცა ის სებორეული კერატოზის წარმოქმნისგან სრულად ვერ დაგიცავთ. კანის მოვლა: კანის სათანადო მოვლა, რბილი საპნებისა და დამატენიანებელი საშუალებების გამოყენება, დაგეხმარებათ კანის ჯანმრთელობის შენარჩუნებაში. ჯანსაღი ცხოვრების წესი: ჯანსაღი კვება, ვარჯიში და სტრესის მართვა მნიშვნელოვანია ორგანიზმის საერთო ჯანმრთელობისთვის და შესაძლოა დაეხმაროს კანის მდგომარეობის გაუმჯობესებას. გართულებები სებორეული კერატოზი, როგორც წესი, არ იწვევს სერიოზულ გართულებებს. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს შემდეგი გართულებები: ინფექცია: მკურნალობის შემდეგ შესაძლოა განვითარდეს ინფექცია, თუმცა ეს იშვიათია. ნაწიბური: წარმონაქმნის მოცილების შემდეგ შესაძლოა დარჩეს მცირე ნაწიბური. გაღიზიანება და ქავილი: ზოგჯერ წარმონაქმნები შეიძლება იყოს გაღიზიანებული ან ქავილი. კოსმეტიკური პრობლემები: სებორეული კერატოზი შესაძლოა იყოს კოსმეტიკურად მიმზიდველი, რაც იწვევს პაციენტის დისკომფორტს. როდის მივმართოთ ექიმს? მიმართეთ ექიმს, თუ: შეამჩნიეთ კანზე ახალი წარმონაქმნი, რომელიც სწრაფად იზრდება, იცვლის ფერს, ფორმას ან იწვევს ქავილს და ტკივილს. გაქვთ ეჭვი, რომ წარმონაქმნი შეიძლება იყოს ავთვისებიანი. წარმონაქმნი იწვევს დისკომფორტს ან კოსმეტიკურ პრობლემებს. დასკვნა სებორეული კერატოზი არის კანის ხშირი, კეთილთვისებიანი წარმონაქმნი, რომელიც ხშირად გვხვდება ხანდაზმულებში. ის არ არის საშიში და არ იწვევს კანის კიბოს, თუმცა მნიშვნელოვანია მისი გარჩევა სხვა სახის კანის დაზიანებებისგან. მკურნალობა საჭიროა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ წარმონაქმნი იწვევს დისკომფორტს ან კოსმეტიკურ პრობლემებს. არსებობს ეფექტური მკურნალობის მეთოდები, რომლებიც დაგეხმარებათ წარმონაქმნის მოცილებაში. თუ გაქვთ ეჭვი, რომ თქვენს კანზე არსებული წარმონაქმნი შესაძლოა იყოს სებორეული კერატოზი, მიმართეთ დერმატოლოგს დიაგნოზის დასადასტურებლად და შესაბამისი მკურნალობის დასანიშნად.